De geschiedenis van het oude Rome is gebaseerd op een lange periode die is verspreid over dertien eeuwen, van de 8th eeuw BCE tot de 5th eeuw CE. Gedurende deze periode was het oude Rome getuige van talloze grote gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis, politiek, wet, religie, cultuur, technologie en oorlogsvoering. Uitgaande van een kleine nederzetting op het Italiaanse schiereiland, ontwikkelde het oude Rome zich als een supermacht die meer dan vijf miljoen vierkante kilometer kreeg en ongeveer twintig procent van de wereldbevolking (met ongeveer 100 miljoen inwoners) van die tijd regeerde. Gedurende deze periode evolueerde het oude Rome van het Koninkrijk naar de Republiek en veranderde uiteindelijk in een rijk dat vijf eeuwen lang een groot deel van de wereld regeerde en beïnvloedde.
Het Romeinse koninkrijk
In het Romeinse koninkrijk was de samenleving verdeeld in drie hoofdafdelingen: de patriciërs (heersende klasse), plebejers (gewone mensen) en slaven. Bovendien waren er prominente geslachtsdivisies. Slechts een paar families maakten deel uit van de patriciërsklasse, maar ze hadden brede controle en invloed op macht, politiek en rijkdom. Alle andere leden van de samenleving dan slaven werden behandeld als plebejers en hadden zeer weinig rechten in vergelijking met de patriciërs. Als bevoorrechte klasse hadden alleen patriciërs het recht om wetten te maken, een openbaar ambt te bekleden en land te bezitten. Deze verdeeldheid wekte gevoelens van woede onder de plebejische klasse en stookte een politieke strijd aan die bekend staat als het "Conflict van de Orden" met het fundamentele doel van gelijke politieke en sociale rechten voor alle burgers van Rome.
Een vrouw die bekend staat als Lucretia veranderde de loop van de geschiedenis die de plebejestrijd voor hun rechten versterkte. In 509 BCE verkrachtte Sextus Tarquinius, de zoon van Lucius Tarquinius Superbus, de laatste koning van het oude Rome, Lucretia, de vrouw van Lucius Tarquinius Collatinus. Lucius Junius Brutus was boos door de schandelijke daad van Sextus en riep een comitia op om publieke gevoelens over de plebejerechten te benadrukken. Hij zette de comitia aan en overtuigde hem ervan om koning Tarquin ten val te brengen door de verkrachting van Lucretia te herinneren.
Overgang naar een Romeinse Republiek
Een machtsverschuiving in het oude Rome maakte wegen voor de plebejaanse strijd voor rechten. De wet van de twaalf tabellen is gemarkeerd als de eerste erkenning van basisrechten voor iedereen, ongeacht hun klasse of status. Aanvankelijk was de Romeinse Republiek grotendeels onder controle van de patriciërs, maar in de loop van de tijd kregen plebejers het recht om te stemmen om regeringsfunctionarissen (tribunes) te verkiezen. Het stemrecht resulteerde in een plebeïsche vertegenwoordiging in de Romeinse Senaat en zij kregen deelname aan de wetgeving.
De gekozen vertegenwoordiging ontwikkelde het oude Rome tot een republiek vanuit een koninkrijk in de ware zin van het woord. Het transformeerde Rome in een nieuwe vorm van bestuur die andere landen eeuwenlang inspireerde, waaronder moderne republieken van de Verenigde Staten van Amerika en Frankrijk. De Romeinen maakten historische prestaties tijdens hun republikeinse tijdperk; een van de belangrijkste daarvan was de snelle expansie van Romeinse gebieden die zich vanuit een klein gebied naar de hele Middellandse Zee verspreidden.
Het uiteindelijke effect van publieke representatie door alle klassen van de samenleving bleek als plebeïsche ware vertegenwoordiging in de Romeinse Senaat. Het opende deuren voor plebejers om hoge rangen te krijgen in de regering, en ze kwamen nu in aanmerking om consuls te worden. Het reduceerde effectief het juridische verschil tussen verschillende klassen van de samenleving. Het Romeinse concept van de regeringsvorm heeft meer dan een halve eeuw de overhand gehad alvorens zich in 27 BCE tot het imperialisme te ontwikkelen.
