ISIS: Wie, wat, en waar?
Colin Powell vertelde de VN-Veiligheidsraad in 2003 dat een weinig bekende terrorist met de naam Abu Musab Al-Zarqawi de link was tussen het Baathistische regime van Saddam Hussein en Al Qaeda van Osama bin Laden. Dit moest bewijzen dat Irak terroristische connecties had, die om preventieve aanvallen vroegen. Hoewel dit later is bewezen, zou Powell's onjuiste getuigenis duister profetisch blijken te zijn. Wereldwijde aandacht bracht een man in beeld die eerder was afgedaan als een klein misdadiger en die al snel de leidende coördinator werd van terreurnetwerken in de Irakese opstand tussen 2003 en 2006. Diezelfde man zou in deze drie jaar het zaad zaaien voor wat de Islamitische Staat van Irak en al-Sham (ISIS) zou worden. In deze context verwijst 'al-Sham' naar de historische regio van Syrië en de Levant.
Vorming van ISIS
Zarqawi had al banden met Al-Qaeda toen hij in Afghanistan actief was in de 1990s. Hij betreurde de obsessie van Al-Qaeda met westerlingen als de voornaamste vijand en beschouwde de heersers van de islamitische wereld als de 'nabije vijand' die als eerste moest worden aangepakt. Hij richtte toen een jihadistische groep op genaamd Tawhid wal-Jihad in Irak, die een regering van bloedbad en chaos losliet die escaleerde na de Amerikaanse invasie van Irak in 2003. Ondanks hun verschillen, werd de groep formeel de Iraakse vleugel van Al-Qaida. Het was een schijnhuwelijk, omdat Zarqawi's wal-Jihad toegang kregen tot de middelen van een formidabele jihadistische organisatie, terwijl Al-Qaeda voet aan de grond kreeg in Irak, dat inmiddels een mondiaal centrum was voor terrorsism.
Het verklaarde beleid van Zarqawi's Al-Qaeda in Irak (AQI) was om de soennitische meerderheid te verzamelen in jihadistische groepen en zich te richten op de Shia-minderheid, een tactiek die ISIS tot op de dag van vandaag toepast. Dit kreeg kritiek van Al-Qaida's leiders, die vreesden dat de willekeurige terreurtactiek hun aanhangers zou vervreemden. Zarqawi zette zijn tactiek echter voort totdat hij werd gedood bij een luchtaanval in 2006. Eind 2006 vormden AQI en acht andere islamistische groeperingen van opstandelingen de Islamitische Staat van Irak (ISI) zonder Al Qaida te raadplegen. Daarbij waren de ambities van ISI duidelijk. Het was niet langer een jihadistische groep die ondergeschikt was aan Al-Qaida, maar een embryonaal kalifaat, geregeerd door sharia (Islamitische) wet, waaraan alle moslims op hun grondgebied gehoorzaamheid verschuldigd waren.
Overtuigingen en doelstellingen
ISIS is technisch gezien een salafistische jihadistische militante groep, die probeert een theocratie te worden. Het volgt de Wahhabi-doctrine, een islamitische fundamentalistische geloofsbelijdenis van de soennitische islam. Het bevordert geweld tegen moslims die zich niet houden aan hun eigen strikte interpretaties van het geloof. De vlag van ISIS is een variant van de Black Standard, de legendarische gevechtsvlag van de profeet Mohammed. Dit is het bewijs van ISIS's overtuiging dat het de restauratie van de kalifaten van de vroege islam vertegenwoordigt, samen met hun politieke en religieuze tradities. ISIS gelooft dat het de enige legitieme leider is van de jihad (heilige oorlog) en beschouwt de soennitische Hamas als afvalligen. Ze beschouwen het vechten met Hamas als een van de eerste stappen in de confrontatie met Israël. Confrontatie met niet-moslimlanden, een andere ISIS-missie, zal wachten totdat deze 'afvalligen' en 'ketters' binnen hun eigen geloof worden aangepakt.
Toen de VS in 2007 de anti-insurgency-operaties in de regio verhoogden, viel dit samen met de zogenaamde 'Anbar Awakening', de organisatie van de soennitische stammen in Anbar om de jihadisten te bestrijden. Dit verminderde de draagkracht van ISI, wiens aanspraken op territorium en politieke validiteit in het begin vals waren. Na in de volgende jaren herhaaldelijk verliezen te hebben geleden, kwam Abu-Bakr-al Baghdadi naar voren als de nieuwe leider (een zogenaamde islamitische kalief) van de ISI in 2010. Toen de VS in 2011 haar troepen uit Irak terugtrokken, werd de formele integratie van de Anbar-milities in de strijdkrachten opgegeven en door dergelijke acties werd een substantiële kracht verwijderd van de strijd tegen de ISI.
Rol in de Syrische burgeroorlog
De Syrische burgeroorlog volgde al snel op de terugtrekking van de VS uit de regio en gaf de Islamitische Staat een nieuwe oorzaak en vruchtbare redenen voor rekrutering. In 2011 creëerde Baghdadi een Syrische dochteronderneming genaamd Jabhat-al-Nusra (JN) om voet aan de grond te krijgen in de burgeroorlog. Toen JN in 2013 tekenen van onafhankelijkheid van ISI begon te vertonen, werd het opgenomen in de nu uitgebreide Islamitische Staat van Irak en al-Sham. Dit stelde ISIS in staat om een formidabele gewapende macht te worden, waarmee het zijn steeds ambitieuzere campagnes van terreur en territoriumaanwinsten begon. De alliantie tussen ISIS en al-Qaeda was lang gespannen en nadat Al-Qaeda-leider Ayman al-Zawahiri 'zondig' werd genoemd door ISIS, verbrak hij alle banden met de Islamitische Staat. De leider van JN werd ook door ISIS tot verrader verklaard.
Territoriale omvang
Veel van de gewapende conflicten van ISIS in Syrië zijn gevoerd tegen rebellengroepen, waaronder JN en andere terroristische en jihadistische groepen. Er wordt gespeculeerd over een stilzwijgend begrip tussen het regime van de formele Syrische president Assad en ISIS, waarbij elk zich bezighoudt met het bestrijden van antiregeringskrachten voor grondverwerving en -bestrijding, gelijktijdige gevechten die ISIS in staat stelden grote hoeveelheden eigen grondgebied te verwerven. Na het veroveren van Raqqa in 2014, heeft ISIS het gebruikt als basis om succesvolle aanvallen in Syrië en Irak te lanceren. Het snel daarna veroverde de Iraakse stad Fallujah van de plooiende Iraakse militaire. ISIS bestuurt ook de transportcorridors in een groot deel van de regio, waardoor ze snel konden overstappen en het soort verrassingsaanvallen konden lanceren waarmee ze kort daarna de Iraakse stad Mosul veroverden.
Mensenrechtenmisbruik van ISIS
ISIS heeft de mogelijkheid verworven om de territoria die zij hebben en de populaties te beheren. Binnen deze gebieden heeft ISIS bestuursinstellingen ingesteld of gecoöpteerd, zowel voor justitie, politie, onderwijs, gezondheidszorg en infrastructuur. ISIS legt op dhimmi pacten over minderheden, die hen officieel degradeert tot een tweederangs burgerstatus samen met een beschermingsbelasting. Minderheden, waaronder Shias, hebben enkele van de meest ernstige schendingen van de mensenrechten onder de heerschappij van ISIS ondergaan, waaronder moordpartijen, verkrachtingen en gedwongen religieuze bekeringen. Hun gruweldaden tegen minderheden in Noord-Irak waren bijzonder genadeloos. ISIS is ook beschimpt voor het wreed uitvoeren van buitenlandse journalisten, hulpverleners en gevangen genomen vijandige strijders. Hun 2006-paper verklaarde schaamteloos dat het verbeteren van de religie van mensen belangrijker was dan het verbeteren van hun leven, ongeacht de kosten.
ISIS Recruitment & Propaganda
De aantrekkingskracht van ISIS is veel verder gegroeid dan in Irak en Syrië. Baghdadi noemt zichzelf kalief Ibrahim, en zijn titels omvatten 'commandant van de gelovigen', die een claim oplegde aan de hoogste politieke en religieuze status in de eerste jaren van de islam. Opstandelingen die strijden voor de impopulaire Assad in Syrië laten zich inspireren door de zorgvuldig gestructureerde propaganda van ISIS, die ook jonge islamisten van over de hele wereld aantrekt. ISIS is bedreven geworden in het gebruik van sociale media om slim ontworpen berichten te versturen om de Messiaanse referenties te vergroten. Het maandelijkse magazine, Dabiq, is een niet-geblokkeerd medium om de zogenaamd belangrijke historische wortels van ISIS in de islamitische wereld te benadrukken.
Baghdadi, niet tevreden met het werven van individuen, heeft recent andere jihadistische groepen opgeroepen om te ontbinden en te vechten onder zijn eigen vlag, een oproep waarop vele rebellerende groepen positief hebben gereageerd. In 2015 claimde ISIS de verantwoordelijkheid voor de aanslagen in Parijs en de neergang van een Russisch vliegtuig in Egypte. Deze claims waren bedoeld om de indruk te wekken dat ISIS nu zijn aandacht richt op de 'nabije vijand' en zijn operationele horizon verruimt door zich te richten op westerse belangen. ISIS beweerde ook de aanslagen in Parijs te hebben uitgevoerd, die Frankrijk rechtstreeks naar het Syrische conflict brachten.
Geallieerd tegenoffensief
De regering-Obama bestelde in september 2014 luchtaanvallen tegen ISIS-doelen met de steun van vele Europese en Arabische staten. Amerikaanse luchtaanvallen ondersteunden ook Koerdische operaties en Iraakse grondtroepen bij het bereiken van aanzienlijke doorgangen in voormalige ISIS-gebieden. De Peshmerga heeft de Islamitische Staat in december van 2014 van strategische gebieden rond de berg Sinjar verdreven. In januari van 2015 was er een gewapende strijd van vier maanden tussen de Koerden en ISIS voor de stad Kobane, op de grens tussen Syrië en Turkije. Hoewel Kobane in de handen van de Koerden is overgegaan, heeft ISIS een aanwezigheid in de buurt behouden. In maart van 2015 startten de Iraakse veiligheidstroepen, gelieerd aan Shia-milities en gesteund door Iran, het eerste grote regeringsoffensief in Tikrit sinds juni van 2014.
Conflicterende prioriteiten in de strijd tegen ISIS
Turkije deelt een 500-mijlsgrens met Syrië, waardoor veel buitenlandse strijders zijn binnengekomen en uitgestapt ter ondersteuning van ISIS van over de hele wereld. Turkije hield zijn grenzen open omdat het de omverwerping van Assad zoekt. Toen de islamitische staat echter naar de grens kwam, werd Turkije gedwongen om het af te sluiten en in juli van 2015 werd het lid van de 60-land sterke, door de VS geleide coalitie tegen ISIS. Veel coalitieleden hebben echter weinig meer dan spirituele steun gegeven. Nadat de Amerikaanse troepen zich uit Irak terugtrokken, heeft premier Nour al-Maliki soennitische rivalen uitgesloten van topposities ten gunste van Shias. Dit ontgooide veel soennieten, die neigden om naar de Islamitische Staat te neigen.
Regionale geopolitiek was de grootste belemmering voor gecoördineerde campagnes tegen de Islamitische Staat. De YPG, de Syrisch-Koerdische militie, die bewezen had een zeer effectieve strijdmacht te zijn tegen ISIS, wordt door Turkije, de VS en de EU-landen gezien als een terroristische organisatie zelf. De soennitische Arabische staten houden zich meer bezig met een Saoedisch geleide strijd tegen rebellen in Jemen, terwijl vele andere coalitiepartners de strijd tegen de islamitische staat gebruiken om hun eigen belangen te bevorderen.
Rusland begon in het late 2015 met het bombarderen van vitale ISIS-faciliteiten in Syrië, maar Poetin richtte zich vooral op Syrische rebellen, waarmee het Assad-veroveringsgebied effectief werd geholpen. Een sjiitische militiefractie die betrokken is bij de strijd tegen de ISIS is loyaal aan de nationalistische geestelijke van Iran, Muqtada al-Sadr, wiens eigen leger al vroeg in de oorlog door de VS geleide strijdkrachten had gevochten. De Arabische landen in de Perzische Golf zijn ook meer geïnteresseerd in het bevatten van Iran dan het bestrijden van ISIS. In de augustus van 2015 uitgave, de Econoom somde de situatie bijna poëtisch op door te zeggen dat "het kalifaat overleeft omdat de nederlaag de prioriteit van niemand is".
The New War on Terror
Nu de belangrijkste Al-Qaeda-dreiging in Afghanistan inmiddels is beëindigd, richtte president Obama zich steeds meer op het verminderen van de Amerikaanse militaire voetafdruk in het buitenland. In een 2013-adres aan de National Defense University in Washington DC, beweerde Obama: "Buiten Afghanistan, moeten we onze inspanningen niet definiëren als een grenzeloze 'wereldwijde oorlog tegen terrorisme', maar eerder als een reeks aanhoudende, gerichte inspanningen om specifieke netwerken te ontmantelen van gewelddadige extremisten die Amerika bedreigen ". Met 20-20 achteraf, wordt het nu gevoeld en openlijk uitgedrukt, tenminste in bepaalde Amerikaanse kringen, dat de terugtrekking van troepen uit Irak en het Amerikaanse detachement van Iraakse aangelegenheden te snel zijn geweest.
Met de opkomst van de ISIS en zijn verschillende filialen, woedt de 'wereldwijde oorlog tegen het terrorisme' nog steeds voort in het Midden-Oosten, Afrika, Europa en daarbuiten. Binnen twee jaar moest Amerika terugkeren naar de Levant. In feite ging de regering-Obama snel van het verlenen van ondersteuning via luchtaanvallen tot het sturen van honderden extra militaire adviseurs naar Irak. Al snel waren 4,000 Amerikaanse troepen terug op de grond in Irak en Syrië. De groeiende internationale invloed van ISIS dwingt Obama ook luchtaanvallen in Libië te organiseren en overweegt ook om troepen daar in te zetten, behalve om meer versterkingen toe te kennen aan de Sunni Golfstaten. Veiligheidstroepen uit Jemen zijn succesvol geweest in het heroveren van grondgebied van Al-Qaeda-filialen met de hulp van Amerikaanse steun. Amerika is ook actief in Somalië, waar het een groep landen helpt de terroristische groep al-Shabab terug te dringen. In Mali helpen de VS de door Frankrijk geleide troepen om al-Qaeda-filialen in de Maghreb terug te dringen. De nieuwe oorlog tegen het terrorisme is een indirecte manier om ISIS te ontmantelen door de nederlaag van haar regionale filialen, terwijl ze wordt beperkt tot de huidige bolwerken in Irak, Syrië en de rest van de Levant.
Huidige positie van ISIS
Afgezien van jihadistische groepen in de regio van de Perzische Golf, hebben een aantal militante organisaties uit Egypte, Pakistan, Afghanistan, de Filippijnen, Indonesië, Nigeria en elders hun trouw aan de Islamitische Staat beëdigd. ISIS is bewapend met geavanceerde wapens en bewapening, waarvan velen beslag hebben gelegd op de Iraakse nationale militaire basissen in hun eerste successen tegen hen. ISIS heeft ook uitgebreide activa verworven op basis van oliebronnen op het grondgebied van het kalifaat, en daarom kan veilig worden aangenomen dat de Islamitische Staat niet zal worden vernietigd zonder een harde strijd.
Sinds 2015 zijn er in Irak gezamenlijke inspanningen geleverd door het leger en de sjiitische milities, de laatste gedreven door Iraanse belangen en middelen, die uiteindelijk het tij op de uitbreiding van ISIS zouden kunnen terugdringen. Zoals de evolutie van de ISIS en de aard van jihadistische organisaties hebben aangetoond, kunnen ze in feite plotseling en zelfs onverwacht uiteenvallen. Operation Inherent Resolve, de door de VS geleide interventie tegen ISIS, moord elke maand op 1,000-militanten van de Islamitische Staat, hoewel ISIS ongeveer hetzelfde aantal nieuwe jihadisten lijkt aan te trekken en effectief de effectieve terroristingskracht van de groep rond 30,000 voor 40,000-jagers handhaaft. De luchtaanvallen op ISIS-bases in Irak en Syrië hebben de bewegingsvrijheid van de militanten ernstig beperkt, en met Rusland dat de strijd is aangegaan, wordt de terreurinfrastructuur van het kalifaat ernstig ondermijnd. Waar de strijd met ISIS ons in de komende dagen en maanden en jaren zal voeren, en of we ooit de overwinning in de wereldwijde oorlog tegen het terrorisme zullen zien, kan alleen de tijd dit vertellen.
