Terwijl veel mensen bekend zijn met beroemde territoriale geschillen, of het nu Taiwan, Kosovo of de Krim is, bestaat er één strijd die het bewustzijn van het volk heeft ontgaan. Dit komt grotendeels door de aard van de betrokken deelnemers.
Canada en Denemarken staan bekend om hun vreedzame en democratische karakter; men beschouwt hen niet als landen die gevoelig zijn voor sabre-rammelen. Desondanks zijn Canada en Denemarken al bijna een eeuw verwikkeld in een territoriaal geschil. In het middelpunt van dit geschil staat een kleine opgraving bekend als Hans Island.
Het geschil over Hans Island is heel reëel, aangezien het decennialang de Deense en Canadese relaties heeft verziekt en tot op de dag van vandaag onopgelost blijft. Deze oorlog van woorden (en whisky) over de controle over een klein deel van het uitgestrekte Hoge Arctische gebied, blijft een belangrijk punt in de bilaterale betrekkingen. Van ministeriële en militaire bezoeken tot internationale wetenschapsteams, Hans Island heeft genoten van een legendarisch en begeerd bestaan in een verder vergeten hoek van de wereld.
Onzeker verleden
Met de Deense controle over Groenland, die is gevestigd in 1815, is Denemarken al lange tijd prominent aanwezig in het hoog-arctische gebied. Na de aankoop van Alaska door de Verenigde Staten, en de vorming van Canada in 1867, namen de Britse en Amerikaanse belangen in de regio toe. Anglo-Amerikaanse pogingen om de regio te verkennen en in kaart te brengen waren vaak afhankelijk van Inuit en Deense volkeren op Groenland. Hans Island is inderdaad vernoemd naar Hans Hendirk, een Groenlandse ontdekkingsreiziger die werkt voor Anglo-Amerikaanse expedities van 1853-1876.
De Canadese soevereiniteit in de Hoge Arctische Zee kwam abrupt in 1880, toen Groot-Brittannië het Britse Arctisch Gebied overdroeg (gebaseerd op de beweringen van 16th eeuwverkenner Martin Frobisher) naar Canada. Dit werd ondernomen om Amerikaanse claims op basis van de Monroe-doctrine (geen Europees eigendom in Noord-Amerika) voor de regio te voorkomen. Gegeven imperfecte karteringstechnieken en de moeilijkheden die inherent zijn aan arctische exploratie, werd Hans Island niet expliciet opgenomen in deze overdracht.
In de 1920s konden Deense ontdekkingsreizigers eindelijk Hans Island nauwkeurig in kaart brengen. Het eiland is slechts een 1.3sq km, onbewoond, verstoken van bomen en met nauwelijks enige bodem. Het is zo afgelegen dat de dichtstbijzijnde bewoonde locatie Alert, Nunavut, 198km naar het noorden is. Inderdaad, heel weinig onderscheidt Hans Island van de duizenden andere onvruchtbare eilanden in het gebied. Bijgevolg vraagt men zich terecht af waar alle commotie over gaat.
De reden dat Hans Island een vuurtje is geworden in internationale relaties, is dat het zich op een plek bevindt waar geografie en internationaal recht botsen. In het bijzonder bevindt Hans Island zich in het midden van de 35 km brede Nares Strait, die Nunavut van Groenland scheidt. Onder internationaal recht hebben staten controle over territoriale wateren die 12-mijlen (22.2km) vanaf de kust verlengen. Bijgevolg valt Hans Island zowel binnen de Deense als de Canadese 12-mijlenzone, met beide als gevolg daarvan het eiland.
Geschil escaleert in 20th Century
In de nasleep van de Deense kartering van het eiland, evenals de druk vanuit Kopenhagen; de status van Hans Island werd gebracht aan het Permanente Hof van Internationale Justitie (PCIJ), dat in het voordeel van Denemarken in 1933 oordeelde. Echter, gezien de afgelegen ligging van het eiland en de desintegratie van de Volkenbond (waarvan het PCIJ het gerechtelijk orgaan was) in de 1930s, loste deze uitspraak de zaken niet op. Bovendien werden na de Tweede Wereldoorlog zowel de Volkenbond als PCIJ afgeschaft en vervangen door respectievelijk de VN en het Internationaal Gerechtshof. Bijgevolg heeft de nu tachtig jaar oude uitspraak van een ter ziele gegane rechter weinig macht.
Na de 1930s vervaagde Hans Island al tientallen jaren in de vergetelheid omdat zowel Canada als Denemarken deelnamen aan dringende zaken. Later viel het eiland in de vroege 1970s opnieuw door de scheuren van het internationale recht. In 1972-1973 zijn Canada en Denemarken het eens geworden over de afbakening van de zeegrenzen in het Noordpoolgebied. Beide landen erkenden elkaars claims die zich uitstrekten van het continentale plat, waardoor de overeenkomst de grootste in zijn soort in de geschiedenis was. Ondanks de omvang van de onderhandelingen blijft de status Hans Island onopgelost. De zeegrens direct ten noorden en ten zuiden van het eiland werd gelegd, maar niet het eiland zelf.
New Millennium, Same Dispute
De relaties werden verder onder druk gezet toen in juli 13th 2005, Canadese troepen landden op het eiland en richtten een Inukshuk en Canadese vlag op. De volgende week landde de Canadese minister van Defensie Bill Graham op het eiland. Dit bracht Denemarken ertoe een klacht in te dienen waarin stond dat "we Hans Island als een deel van het Deense grondgebied beschouwen en daarom een klacht over het onaangekondigde bezoek van de Canadese minister zullen afgeven."
Gelukkig hebben beide partijen, ondanks de sterke retoriek, een gevoel voor humor over deze kwestie. Als opeenvolgende Deense en Canadese landingen op het eiland rechtop staan en vlaggenstokken en markeringen ontmantelen, laten ze cadeautjes achter voor het volgende contingent. Deze 'whisky-oorlog' werd geïnitieerd in 1984, toen de Deense minister van Groenland op het eiland belandde en een fles schnaps achterliet en een bord verkondigde met 'Welkom op het Deense eiland'.
Peter Takso Jensen, hoofd van de afdeling internationaal recht van het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken, merkte op dat "wanneer Deense militairen daar gaan, ze een fles schnaps achterlaten. En wanneer Canadese strijdkrachten daar komen, verlaten ze een fles Canadese Club en een bord met de tekst 'Welcome to Canada' "
De gemeenschappelijke Russische bezorgdheid
Op mei 27th 2014, de Canadese minister van Buitenlandse Zaken John Baird en de Deense tegenhanger Martin Lidegaard kwamen bijeen om het probleem met Hans Island te bespreken, terwijl de relaties tijdens 2014 verbeterden. In de afgelopen jaren is zowel de focus van Canada en Denemarken op de Noordpool verschoven van Hans Island naar de toegenomen activiteit van Rusland in de regio. De aanwezigheid van Rusland in het Arctisch gebied overschrijdt zowel Canada als Denemarken, terwijl Moskou veel schepen exploiteert die zijn ontworpen om in het hoge noorden te opereren, waaronder een vloot van ijsbrekers met kernenergie. Rusland heeft ook zijn militaire Arctische vluchten uitgebreid in de buurt van zowel het Canadese als het Deense luchtruim.
Zowel Denemarken als Canada maken deel uit van de NAVO, dus de kans dat geweld op Hans Island uitbarst, is te verwaarlozen. Wat beide landen betreft, is een proactief en assertief Rusland in het Noordpoolgebied dat munt wil slaan uit olie- en visrechten. Deze gemeenschappelijke bedreiging heeft de potentie om de bilaterale banden tussen Canada en Denemarken te versterken en een resolutie te bespoedigen, om beide landen op dezelfde pagina te krijgen voordat Russische Arctische kwesties moeten worden beantwoord.
