Wat is een fjord?
Fjorden zijn enkele van de meest dramatische geologische formaties op aarde. Een fjord is een lange, diepe en smalle zee-inham. Een inham is een soort van baai, waar de kustlijn snijdt in het vasteland en vult met zeewater. Het is aan 3 omgeven door steile kliffen. Het meest onderscheidende kenmerk is dat het langer is dan breed. Als de inlaat breder is dan hij lang is, wordt hij beschouwd als een baai en niet als een fjord. Fjorden zijn te vinden op de volgende locaties: Alaska, Washington, Noorwegen, Zweden, IJsland, Groenland, Newfoundland, Schotland, British Columbia, Chili en Labrador (onder andere).
Hoe worden fjorden gevormd?
Fjorden zijn in de loop van verschillende ijstijden gevormd door langzaam bewegende gletsjers. Terwijl de gletsjer bewoog, sneed het weg bij de bovenste lagen ijs en in het sediment hieronder. Smeltende wateren zijn ook weggesneden in het land, wat betekent dat veel fjorden eigenlijk dieper zijn dan de zee die er in stroomt. Waar de fjord de zee ontmoet, ook wel de mond genoemd, hebben veel gletsjers shill- of ondiepte-afzettingen achtergelaten. Omdat de mond een ondieperere opening is dan het lichaam van de fjord, resulteert dit in extreem snel bewegend water (dit omvat sterke stromingen en zoutwaterstroomversnellingen).
Wat zijn enkele algemene kenmerken van fjorden?
Hoewel fjorden een gemeenschappelijk formatieverhaal delen, hebben ze niet allemaal dezelfde geologische kenmerken. Sommige van deze variërende functies omvatten hydrologie, epishelf meren, koraalriffen en scheren. Hieronder volgt een nadere blik op elk kenmerk:
hydrologie
Hydrologie verwijst naar het gedrag of de kenmerken van het water in de fjord. Op de meeste plaatsen resulteren de warmere temperaturen van de zomer in het smelten van sneeuw en ijs in lokale rivieren. Deze overstromende, zoetwaterrivieren stromen vaak het fjord in en vermengen zich met het zoute water. Dit mengsel creëert brak water, waarvan het oppervlak boven het oppervlak van de open zee uitsteekt. Vanwege het verschil in oppervlakteverhogingen, stroomt de bovenste laag water de zee in. Tegelijkertijd beweegt de onderste laag zouter water de fjord in. Sommige van de diepste wateren blijven erg koud en bewegen niet. Dit gebrek aan beweging betekent dat het water niet voldoende zuurstof bevat en niet in staat is dieren in het wild te ondersteunen. In sommige fjorden is de laag brak water bovenop het zoute water zo diep dat de fjord bevriest. Dit resulteert in geen zuurstof door de hele fjord, waardoor grote "dode zones" ontstaan. Sommige fjorden ontvangen zeer weinig rivierwater en worden daarom niet door dit fenomeen beïnvloed.
Tijdens de winter wordt de hydrologie van fjorden niet beïnvloed door zoet water. Door dit gebrek aan zoet water kunnen het oppervlaktewater en dieper water gemakkelijker mengen. Wind beïnvloedt de stroming van de stroming en duwt zout water van de kust naar de binnengebieden van de fjord. Het is waarschijnlijker dat het water in dit geval een constante stroom heeft.
Epishelf Lakes
Een ander kenmerk van sommige fjorden is de aanwezigheid van epishelf meren. Deze meren komen voor wanneer vers gesmolten zoet water vast komt te zitten onder een drijvende ijsplaat. Dit zoetwater vermengt zich niet met het zoutwater eronder, maar drijft er bovenop. Soms vormt dit wat bekend staat als een geïsoleerd ecosysteem.
Koraalriffen
Eerder onontdekt vonden sommige onderzoekers koraalriffen in de fjorden van Noorwegen in 2000. Verder onderzoek wees uit dat deze koraalriffen te vinden zijn in fjorden die zich uitstrekken van de noordelijke regio's van het land tot het zuiden. Nu wordt aangenomen dat deze koraalriffen hebben bijgedragen aan het rijke leven in de zee in Noorwegen, wat heeft geresulteerd in de succesvolle visindustrie. Er wordt onderzoek gedaan om de variëteit aan soorten binnenin te identificeren.
De fjorden van Nieuw-Zeeland zijn ook gastheren van ecosystemen van koraalriffen. Deze zijn uniek omdat een diepe laag zoet water toestaat dat deze typisch diepwaterkoraalriffen in water voorkomen dat veel ondieper is dan normaal vereist.
Skerries
Op veel plaatsen waar fjorden gemeengoed zijn, zijn de kusten bedekt met deze geologische formaties. In feite hebben zoveel van deze fjorden zich ontwikkeld dat ze de kustlijn vaak in duizenden eilanden snijden. Sommige van deze eilanden zijn aanzienlijk in omvang en bedekt met bergen, terwijl andere klein zijn en weinig meer lijken te zijn dan een grote rots die uit het water steekt. Skerries worden meestal gevonden aan de monding van fjorden. Soms vormen deze scheren een fjord die parallel loopt aan de kustlijn, waardoor een beschermend kanaal ontstaat met kalm water dat gemakkelijk te navigeren is.
Verwarring over het Woord: Fjord
Hoewel de Engelse taal het gebruik van het Scandinavische woord heeft aangepast fjord, er is enige verwarring over de betekenis ervan. Bijvoorbeeld in de Deense, Zweedse en Noorse taal, de term fjord wordt meer in het algemeen gebruikt dan in het Engels of wetenschappelijk gebruik. In zijn algemene betekenis kan fjord verwijzen naar: lange en smalle zoetwatermeren, rivieren, baaien, lagunes en geluiden.
Enkele voorbeelden van deze verwarring zijn te zien in de Baai van Kotor in Montenegro, die soms een fjord wordt genoemd, maar feitelijk een overstroomde rivierkloof is. In Kroatië wordt de Limbaai ook wel een fjord genoemd, maar niet door een gletsjer. Een ander voorbeeld is in Denemarken, waar verschillende inhammen fjorden worden genoemd in de lokale taal. Volgens de wetenschappelijke definitie heeft Denemarken echter geen fjorden.
UNESCO World Heritage Site
Zoals eerder vermeld, zijn fjorden unieke en prachtige landschappen. Als erkenning van hun culturele en ecologische betekenis, heeft UNESCO de West-Noorse fjorden opgenomen als werelderfgoed op 14, 2005 in juli. Dit gebied omvat twee fjorden: de Geirangerfjord en de Nærøyfjord. Deze fjorden stonden op de Werelderfgoedlijst van UNESCO omdat ze, zoals de commissie zegt, enkele van de mooiste en meest opmerkelijke voorbeelden zijn van fjorden in de wereld.
De West-Noorse fjorden hebben lengtes van ongeveer 310-mijlen en bereiken dieptes van tussen 32-poten en 1,640-poten, waarmee ze tot de langste en diepste fjorden ter wereld behoren. De grillige bergen rond het water bereiken hoogten van ongeveer 4,593 meter boven zeeniveau. Bovendien is dit gebied bedekt met loof- en naaldbossen, watervallen, rivieren, gletsjermeren en weilanden.
